Büyük acının beşinci yılı... İZDEDA Başkanı Özkan: Herkes depremin siyaset üstü olduğunu söyler ama uygulamada tam da göbeğindedir

Asena TUNCA/GERÇEKİZMİR - İzmir, 30 Ekim 2020’de Seferihisar açıklarında meydana gelen 6,6 büyüklüğündeki depremle sarsıldı, 117 kişi yaşamını yitirdi…

Ege Denizi'nde saat 14.51'de 16,54 kilometre derinlikte kırılan fayın neden olduğu 6,6 büyüklüğündeki deprem, yaklaşık 15 saniye sürdü.

Sığacık Mahallesi'nde tsunamiye neden olan depremin yıkıcı etkisi, merkez üssüne yaklaşık 70 kilometre mesafedeki Bayraklı ve Bornova ilçelerinde görüldü. Alüvyon zemine sahip bu bölgede depremin hemen ardından 8 bina yıkıldı.

Depremin ardından geçen 5 yılda binlerce depremzede hâlâ kalıcı yuvasına kavuşamadı.

Deprem sonrası mağdurların hak mücadelesi için kurulan İzmir Depremzedeleri Dayanışma Derneği (İZDEDA) Kurucu Başkanı ve CHP Bayraklı Meclis Üyesi Haydar Özkan, 5 yılın sonunda yapılanları ve yapılmayanları anlattı.

“79 bine karşılık 5 bin konut”

Depremde 79 bin 272 bağımsız bölümün hasar gördüğünü belirten Özkan, “Bunların sadece 3 bin 500’ü rezerv alanda, bin 700’ü proje alanlarında olmak üzere yaklaşık 5 bin konut yapıldı. 79 bine karşılık 5 bin konut… Devlet ‘elimizden geleni yaptık’ diyor ama kanunlarda büyük boşluk var” dedi. Özkan, orta hasarlı binaların da zeminin uygunsuzluğu nedeniyle yıkıldığını belirterek, “Az hasarlılar da korkudan evlerini yıktı. Herkes yıktığıyla kaldı” ifadelerini kullandı.

“Depremzedeye ayrı kredi tanımlanmalıydı”

Depremzedelerin konut sahibi olmak için mücadele vermek zorunda bırakıldığını  belirten Özkan, o mücadeleyi ise şu sözlerle anlattı: “Çabalarımız sonucu Türkiye’de bir ilk olarak yüzde 20 ve 30’luk bir emsal artışı gerçekleştirdik. Parsel bazlı yüzde 20, ada bazında yüzde 30 olmak üzere emsal artışı aldık. Bizi on yıllık krediye mahkum ettiler. Devletimize ‘Bizi kentsel dönüşümcü gibi görmeyin’ dedik. Depremzedeye ayrı bir kredi tanımlanmasını istedik. Burası afet bölgesi ilan edilmediği için başka bir formül bulunmasını istedik. ‘Adı başka bir şey olsun ama az faizli çok taksitli kredi ödeyelim” dedik. Hiçbir zaman “Evimizi yapın, verin’ demedik. Aslında diyebilirdik. 1999 Marmara Depremi’nin ardından bir dahaki depremlerde insanlar aynı mağduriyeti yaşamasın diye devletimiz deprem vergisi almaya karar vermiş. Ben 1999’dan beri vergi veren bir vatandaşım. 2020’de depremle karşı karşıya kalmışım. Deprem evime ağır hasar vermiş ve ben evimi yaptırana kadar hem deprem vergisi ödüyorum hem depremzede olarak görülmüyorum. İroni burada.”

“Deprem vergilerini yol, köprü için kullansanız da geri dönüp o parayı bizler için kullanmanız lazım”

1999’dan beri alınan deprem vergilerine vurgu yaparak bu vergilerin depremzedeler için kullanılması gerektiğini hatırlatan Özkan şöyle konuştu: “İzmir depremzedesini depremzede olarak görmüyor, vergiler 2 katı alınmaya başlandı ya bizden de iki katı alınıyor. 1999 yılından bu yana toplanan vergilerle devlet benim evimi yapar önüne araba çekerdi. Bunu yapmadığı gibi bir da bakan çıkıp “Deprem vergileri başka yerde kullanılmış olabilir” diyor. Kullanmış olabilirsiniz, orası bizi ilgilendirmiyor. Yol, köprü yapmışsınızdır ama geri dönüp deprem olduğu zaman o yola, köprüye verdiğiniz parayı bizler için aktarmanız lazım. İzmir’de bunların hiçbiri yapılmadı. Sadece ağır hasarlı depremzedeler için , ki bunlardan biri benim, konut yapılıp verildi. Cumhurbaşkanı’nın açıkladığı gibi 240-260 bin lira bandında ödeme yapılacak. O ödemeler hala başlamadı. 18 yıl ödeyeceğiz, 2 yıldır oturuyoruz. Peki, orta ve az hasarlılar ne yapacak? Matematik ortada, bu insanlar da evlerini yaptırmak için uğraşıyorlar.”

Dünya Bankası kredisini hatırlattı

Kredi süreçlerinde yaşadıkları zorlukları anlatan Özkan Dünya Bankası kredisine dikkat çekerek “Kredi verilmedi. 4’üncü yılda Dünya Bankası kredisi geldi. Dünya Bankası krediini devlet sahiplendi, onun garantörlüğüyle geliyor ama neticede Dünya Bankası kredisi. Hükümet burada kredi gerçekleştirip orta ve az hasarlı depremzedeleri ayağa kaldırmak için bir çaba sarf etmedi. Dünya Bankası’ndan daha önce “Burada deprem olabilir” denilerek istenmiş bir kredi var. O kredi geldi. Şimdi o kredi üzerinden insanlar evlerini yaptırmaya çalışıyor. Öte yandan, 7 adet proje alanda insanlar evlerini aldılar. Onların yıkılan 7 katlı evleri 5 katlı olarak yapıldı. 130 metrekarelik evler 75-80 metrekare olarak “kura usulüyle” teslim edildi. İnsanların katı, yeri, metrekaresi; her şeyi değişti. Buradaki mağduriyet giderilemedi ayrıca AFAD kanununa göre aynı ilçede 2 konuta sahip olup bir tanesi hasarlı, diğeri hasarsız ise bu insanlar hak sahibi olamadı. Bunlara konut verilmedi. Kanunda açık var? Bu insanların suçu ne? Aynı ilçede birden fazla ev almak suç mu?” dedi.

“İzmir afet bölgesi ilan edilmedi 'Gavur İzmir' çünkü”

“İzmir’deki vekiller ile bir araya gelip ‘Kanunda değişiklik yapılacaksa depremzedelere bir yol açın’ demek istedik. Bunu yapamadığımız gibi üstüne 6 Şubat Depremleri geldi. Şu an orada daha fazla mağduriyet var. Orada 10 şehirde deprem oldu 11’inci şehir Elazığ afet bölgesine alındı” şeklinde konuşan İZDEDA Başkanı Özkan, İzmir’in afet bölgesi ilan edilmemesine şu sözlerle tepki gösterdi:  “İzmir Depremi, Elazığ’dan sonra olmasına karşın biz afet bölgesi ilan edilmedik. İzmir, “Gavur İzmir” çünkü. İzmir’de depremzedeler yalnız bırakıldı. İzmir’de mağduriyetin çıkış noktası orta ve az hasarlıların depremzede gibi görülmemesi.”

Halk Konut projesi ve “müteahhitzede depremzedeler”

Sözlerine Halk Konut projesini anlatarak devam eden Özkan şöyle konuştu: “Halk Konut, Tunç Soyer ile görüşmeler sonrası doğan bir projeydi. Şöyle oluyordu: “Örneğin benim apartmanım 28 dairelik bir apartman. Biz 28 kişilik bir kooperatif kuruyoruz. Sonra inşaata başlıyorum. Bu esnada bize Büyükşehir teknik danışmanlık hizmeti sunarak kontrolörlük yapıyordu. Ayrıca kaba inşaata kadar inşaat bittiğinde paramız yetmezse onların satın alması gibi bir durum vardı. Ekonomik durumların bozulması sonucu sekteye uğradı. Şu an 17-18’den fazla Halk Konut devam ediyor. Emlak Konut aracılığıyla yapılmasını istediğimiz konutlar vardı. Şimdi onlar da devreye girdi. 11-12 kadar proje ile bin 500 civarında konut yapılıyor. Tabii bunlar ücreti mukabilinde yapılıyor. Bir de vatandaşın müteahhide vererek yaptırdığı konutlar var. Orada da değişik sorunlar oluştu. Bazı müteahhitler parayı az bulup ek ödeme istediler. Vicdansızlık yapan bazı müteahhitler oldu, ekonomik gücü iyi olmayan insanların mallarını satın aldılar. Sözleşme imzalamışlar, konutu yapmamışlar. Biz de müteahhitzede depremzedelerimiz var. 5 yılın sonuda özetimiz bu.”

“Daireler boş ve faydasız duruyor, depremzede kira ödemek için uğraşıyor”

Özkan, İzmir Şehir Hastanesi yakınlarında rezerv alan bölgesinde yapılan konutlara boş kalan konutların durumunu “Boş konutları Binali Yıldırım ile seçimler öncesinde konuşmuştuk. Orta ve az hasarlı depremzedelerden başlamak kaydıyla satış önceliği verilmesini istemiştik. Ağır hasarlılara verilen fiyattan olmasa da öncelik istedik, mutabık kaldık. Seçimin üzerinden 3 yıl geçti, 3 yıldır herhangi bir ilerleme olmadı. Şu an oradaki daireler boş ve faydasız şekilde orada duruyor aşağıdaki insanlar ise maalesef ev kirası ödemek veya evini yaptırabilmek için uğraşıp duruyor” sözleriyle anlattı.

5 yılın özeti: Herkes depremin siyaset üstü olduğunu söyler ama uygulamada tam da göbeğindedir

Özkan, depremzedenin 5 yılını şu cümlelerle özetledi: “Depremler, afetler siyaset üstüdür. Siyaset üstü olmalıdır. Herkes siyaset üstü olduğunu söyler ama uygulamada siyasetin tam da göbeğindedir. Ve bi bunu yaşadık. Ping-pong topu gibi oraya, buraya gönderildik. Beşinci yılın sonunda rakamlar ortada. Herkes şapkasını önüne koyup düşünmeli. Ben bir depremzedeyim. Depremzedeye gönül vermiş, ömrünü depremzede için harcamış bir insanım. Beşinci yılın sonunda 30 Ekim’de hayatını kaybetmiş insanların yakınlarına ne diyeceğimi bilemiyorum. Beş yılın sounda hala evini yaptıramamış, kiralarda sürünen insanlara ne söyleyeceğimi bilmiyorum. İzmir’den göç etmek orunda kalmış veya çoluk çocuğunun yanında oturmak zorunda kalan depremzedelere ne diyeceğimi bilmiyorum. Bu diyecek biri varsa, siyaseten diyecek biri varsa, buyursun çıksın o konuşsun.”