İzmir'in yangın risk haritası oluşturuldu: Hangi bölgeler tehlikede?

Mevsim normallerinin üzerindeki sıcaklıkların etkili olduğu İzmir, günlerce orman yangınları ile mücadele etti. Yerleşim yerlerini de etkileyen yangınlar İzmir için hala ciddi risk oluşturuyor. “İzmir’de Orman Yangını Riskinin Mekânsal Analizi” raporunu hazırlayan İzmir Planlama Ajansı (İZPA) da bu tehlikeye dikkat çekti. Raporda İzmir genelinde artan kuraklık, beşeri baskılar ve iklim değişikliğinin etkileriyle orman yangınlarının sıklığı ve etkisinin önemli ölçüde arttığı belirtildi. Bu çerçevede, İzmir Planlama Ajansı tarafından il genelindeki orman yangını riskini mekânsal olarak haritalamak ve önleyici müdahale planlamalarına veri temelli katkı sağlamak amacıyla kapsamlı bir analiz gerçekleştirildiği ifade edildi.
 
Kriterler belirlendi
Son yıllarda, Çok Kriterli Karar Analizi (ÇKKA) yöntemleri, özellikle Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS), orman yangını risk değerlendirmelerinde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile entegre bir biçimde yaygın olarak kullanılıyor.

Çalışmada, İzmir’e özgü mekânsal bir orman yangını risk modeli geliştirilerek, bu modelde AHS temelli karar destek yapısı CBS ortamında uygulandı. Modelde kullanılan veriler, orman örtüsü, eğim, bakı, sıcaklık, nem, rüzgar, yerleşim alanlarına ve tarım arazilerine yakınlık gibi çevresel ve insan etkili faktörler kapsamında değerlendirildi.

Her bir parametre, orman yangınına etkisi bakımından incelenip literatürdeki önceki çalışmalar doğrultusunda ağırlıklandırılarak mekânsal analiz sürecine dâhil edildi.

 
Riskler analiz edildi
Elde edilen veriler ışığında nihai orman yangını risk haritası oluşturuldu. Buna göre İzmir’in yüzölçümünün yaklaşık yüzde 43’ü orta risk, yüzde 33’ü yüksek risk, yüzde 7’si ise çok yüksek risk grubunda yer aldı. Riskin yoğunlaştığı bölgeler genellikle kırsal-kentsel geçiş zonlarında kızılçam ormanlarının bulunduğu, eğimli ve sıcak alanlar olarak belirlendi. Yine insan etkisinin yoğunlaştığı tarım yapılan yerleşim alanları çevreleri de riskli olarak değerlendirildi.
 
Yangınlarla mücadelede önemli veri
Haziran 2025’te meydana gelen Mordoğan, Foça (Yeniköy), Gaziemir-Buca ve Seferihisar yangınlarına yönelik karşılaştırmalar sonucunda, bu yangınların büyük oranda modeldeki yüksek risk sınıfları ile örtüştüğü görüldü. Çalışma, İzmir özelinde orman yangını önleyici stratejilerin geliştirilmesi, erken uyarı sistemlerinin güçlendirilmesi ve müdahale kapasitesinin artırılması açısından yönlendirici karar destek aracı sunmayı amaçlıyor.
 

Yangın riski altındaki yapılaşma alanlarının mekansal dağılımı ortaya kondu
Çalışmalar kapsamında üretilen yangın risk haritası temel alınarak, yangın üretme potansiyelinin oldukça yüksek olduğu bölgeler referans alınarak 250 metrelik bir tampon (buffer) alan tanımlandı. Analiz kapsamında bu bölgeler yangının ilk etapta yayılabileceği alanlar olması nedeniyle “Etki Alanı” olarak tarif edildi.
Etki alanı içerisinde kalan yapılar ve eğitim, sağlık gibi önemli kritik altyapı unsurları CBS ortamında çakıştırılarak analiz edildi. Böylece, yangın riski altındaki yapılaşma alanları ve altyapı unsurlarının mekansal dağılımı ortaya kondu. Bu analiz, yalnızca mevcut riskin mekansal olarak belirlenmesini değil, aynı zamanda yangın riskine karşı en savunmasız alanların önceliklendirilmesine yönelik planlama ve müdahale süreçleri için de bir altlık sağlıyor.
 
Risk haritasında sürekli güncelleme
Orman yangını risk analizi çalışması, sabit bir haritadan çok dinamik bir değerlendirme sürecini temel alıyor. Özellikle yanan alanların tespiti ve bu bölgelerin risk profilindeki değişimi doğrultusunda risk haritası belirli aralıklarla güncelleniyor. Yangından zarar görmüş alanlarda risk seviyeleri sıfıra düşerken, çevresel koşullar ve insan etkisi dikkate alınarak diğer bölgelerdeki risk dağılımı yeniden analiz ediliyor.