Bu yılın başında Atatürkçü Düşünce Derneği Bayraklı Şubesi’nin davetiyle Atatürk döneminde tarımda yapılanlar ve Atatürk’ün tarıma bakışını anlattığım bir sunumum olmuştu. Sonrasında farklı topluluklardan gelen davetler üzerine bu sunumu tekrarladım ve 1 Kasımda da Seferihisar’da Seferi Keçi Kültürevi’ nde olacağım.  Cumhuriyetimizin 100. Kuruluş Yılında böyle bir etkinlik içinde olmak benim için ayrıca büyük mutluluk kaynağı.

      Aslında pek çoğumuz o döneme ait ( 1923-1938 ) yapılanları, Atatürk’ün tarıma ve çiftçiye-köylüye verdiği değeri, söylediği veciz sözleri biliriz de bahsettiğim sunumu hazırlarken gördüm ki o dönemde yapılanlar aslında bildiklerimizin çok ötesinde derin bir birikim, dünyayı ve geleceği iyi okuyan bir vizyon,bütüncül bir bakış açısıyla sistemin tüm parçalarını zamanı geldiğinde yerine koyan dev bir organizasyon ve tüm bunları gerçekleştirecek bir liderlik iradesinin ürünü.

      Eğitimini askeri alanda alan ve hiç şüphesiz bu konuda bir deha olan Mustafa Kemal Atatürk, yeni bir devlet kurması ve getirdiği çağdaş yönetim anlayışı ile aynı zamanda tartışmasız bir siyasi deha. Asker ve devlet adamı Atatürk aynı zamanda kendi ifadesiyle bir çiftçi.

      “Bağımsızlığın da temelinde iktisat yatar: Muhakkak tam bağımsızlığını sağlayabilmek için yegâne hakikî kuvvet, en kuvvetli temel iktisadiyattır."

“Siyasi askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun, ekonomik zaferlerle taçlandırılmazlarsa kazanılacak başarılar yaşayamaz ve sürekli olamaz.”

"Ulusumuz burada elde ettiğimiz büyük zaferlerden daha önemli bir görev peşindedir. O zaferin kazanılması, ulusumuzun iktisat alanındaki başarılarıyla olanaklı olacaktır. Hiçbir uygar devlet yoktur ki, ordu ve donanmasından önce iktisadını düşünmüş olmasın."

Kendi sözleriyle açıkladığı üzere mutlak bir ekonomik zafer için henüz Cumhuriyet ilan edilmeden çalışmalara başlıyor. Bu çalışmaların başlangıç noktası ise 17 Şubat 1923 te toplanan ve imzalanacak Lozan Anlaşmasının masada oturanlarına, dünyanın egemenlerine bir manifesto niteliğinde olan İzmir İktisat Kongresi.

İzmir İktisat Kongresi ile tarım politikasının temel ilkesi “Milli ekonominin temeli ziraattir” şeklinde belirlenir. Uygulanacak tarım politikasının başlıca dayanağı ise Mustafa Kemal Atatürk'ün "Ülkenin gerçek sahibi ve efendisi, hakiki müstahsil(üretici) olan köylüdür" sözüne dayanır.

İzmir İktisat Kongresinde ,“Çiftçi Grubu” 96 maddelik bir metin sunar.

 Bu isteklerin bir çoğu da köylünün üretim yapmasını engelleyen, yabancılara mahkum kılan uygulamaların kaldırılmasına yöneliktir.

-Aşar vergisinin kaldırılması,

-Tütün ekimi ve ticaretinin serbest bırakılması,

-Tütünde Reji İdaresi’nin kaldırılması,

-Tarımsal kredilerin düzenlenmesi,

-Hayvan hastalıklarıyla mücadele,

-Tarım alet ve makinalarının standartlaştırılması,

-Yüksek öğretim görenlerin bir süre köylere gönderilmesi gibi temel isteklerdir.

Henüz bir yıl sonra tarım, ayrı bir bakanlık olarak kurulur, 442 sayılı köy kanunu ve 498 Sayılı İtibar-ı Zirai Birlikler Kanunu çıkarılır.

1925 te aşar vergisi ve reji kaldırılır, Şeker Fabrikalarının kurulması kanunu kabul edilir, Ankara’da Gazi Orman Çiftliği’nin kurulma çalışmaları başlar, Bursa Dokuma Fabrikası açılır. İlk tohum ıslah istasyonları kurulmasını birkaç yıl içinde çeşitli ürünler için 17 Tohum ıslah ve tarımsal araştırma istasyonları daha kurulması izler. Tefecilere karşı, Ziraat Bankası A.Ş. şeklinde yapılandırılarak etkinleştirilir ve çiftçiye kredi, destek sağlayan bir yapıya kavuşturularak aynı zamanda Buğday alımı ile görevlendirilir.

"Köylülerin gözleriyle görebilecekleri, çalışmaları için örnek tutacakları, verimli, modern, uygulamalı tarım merkezleri kurmak gereklidir."

"Ben de çiftçi olduğumdan biliyorum. Makinesiz tarım olmaz. Birleşiniz birlikte makina alınız.»

     1926'da şekerpancarı üretimi yaygınlaştırılarak ilk şeker fabrikası olan Alpullu ve aynı yıl

Uşak Şeker Fabrikaları açılır. Hayvancılıkta ıslah çalışmalarının yapılması için 1926’da Hayvan Islah Kanunu çıkarılır.

     İlk tarım sayımı 1927’de yapılır. Bünyan Mensucat(Dokuma) Fabrikası üretime başlar. Ankara ve diğer illerde 1927 de çıkan yasa ile veterinerlik okulları açılır. Doğu Karadeniz’de açılan tohumluk bahçeleri ve üreticilere dağıtılan fidanlarla günümüzde bölgeyle özdeşleşen

çay ve fındık üretimi ilk kez teşvik edilir deneme üretimleri başlar. 1923 ten itibaren dört yıl içinde pamuk üretimi beş kat, tütün üretimi 34 kat artmıştır.

     1929' da kabul edilen Zirai Kooperatifler Kanunu, üretici örgütlenmesinin önemli bir aşamasıdır. 

      1930'a geldiğimizde 1923 te 11.6 milyon lira değerinde olan buğday ithalatı artık sıfırlanmıştır. Ertesi yıl Tarımsal Kalkınmanın önündeki engelleri çözme amacıyla Birinci Ziraat Kongresi gerçekleştirilir.

  1933'te Türkiye genelinde kurulan tarım kooperatiflerinin sayısı 572 ye ulaşmıştır. Bu yıl Sümerbank’ın kurulması kanunu kabul edilerek Sümerbank faaliyete geçirilir. Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Kanunu ve Enstitü açılışı (Madde 2. Enstitü, Tabii İlimler, Ziraat, Baytar ve Ziraat Sanatları namıyla 4 fakülteden mürekkep bir müessesedir.) gerçekleşir. Eskişehir Şeker Fabrikası açılır.

 Cumhuriyetin ilanından 10 yıl sonra, 1923 yılına göre 1933 yılında;

• Hububat ekim alanlarında %9,

• Bakliyat ekim alanlarında %17,

• Şekerpancarı ekim alanlarında %205,

• Patates ekim alanlarında %39 artış olmuşken;

Bu ürün ve ürün gruplarındaki üretim artışı ise

• Hububatta %63,

• Bakliyatta %72,

• Patateste %47 ve

• Şekerpancarında %2700 olmuştur.

   Hayvansal üretimde ıslah çalışmalarıyla gerek yüksek verimli hayvan sayıları gerekse ürün miktarları önemli artışlar göstermiştir. 

   1934 Atatürk Orman Çiftliği bünyesinde «Bitkisel yağların tarım traktörlerinde kullanımı» çalışmasıyla Biyoyakıt üzerine araştırmalar başlatılır. İlk süt tozu fabrikası Bursa’da açılır. Bakırköy Bez Fabrikası, Isparta Gülyağı fabrikası ve Turhal Şeker Fabrikası açılır.

     1925 ten beri üreticilere dağıtılan tarım arazileri 7 milyon dönüme ulaşır. 1938 e kadar 3 milyon dönüm daha tarım arazisi dağıtılacaktır.

  1935.Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi kurulur. Kayseri Bez fabrikası açılır. Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Yasası ve Tarım Kredi Kooperatifleri Yasası çıkarılır.

Tarımda kooperatifleşmenin önemini ve nasıl olması gerektiğini bilen Atatürk 1936 da kurulan Tekir Çiftliği Tarım Kredi Kooperatifi ‘nin de 1 numaralı kurucu ortağıdır.

     1937 de Ormanları sınıflandırarak koruma altına alan Orman Kanunu kabul edilir. Yine 1937 de kabul edilen Ziraat Bankası kanununun 4. Maddesine göre öncelikle korunması gerekli kesim «Küçük çiftçi» olarak tanımlanmıştır. Nitekim aynı madde de «Ziraî kredinin dağıtımında önce küçük çiftçilerin ihtiyaçları karşılanır» denilmekte ve kredi dağıtımında önemli bir unsur olarak da; «Küçük çiftçilerin örgütlenmesi» T. C. Ziraat Bankası için görev olarak sayılmaktadır. Bu yıl açılan Konya Ereğli Bez Fabrikası ve Nazilli Basma Fabrikası 1923 den beri açılan pek çok devasa fabrikadan ikisidir.

     1938 e gelindiğinde Gemlik Suni İpek Fabrikası ve Bursa Merinos Fabrikası ülkeye kazandırılır. Toprak Mahsulleri Ofisi Kurulur.

   Atatürk aramızdan ayrıldığı yıl tüm çiftliklerini ülkesine bağışlar.

      Her yıl için kuruluşlarını kolayca yazdığımız fabrikalar aynı zamanda donatılarıyla eğitim ve spor tesislerinden kültürel etkinlere kadar pek çok sosyal yapıyı da içinde barındıran yaşam kampüsleriydi. Bu eserlerden kimilerini görmeyenimiz yoktur.

Örneğin görkemli bir törenle Atatürk tarafından Nazilli Basma Fabrikası 3000 ( üç bin) kişiye istihdam olanağı sunarken  fabrika bünyesindeki atölye, çevre il ve ilçelerin de ihtiyaç duyduğu kimi teknik destekleri da sağlıyordu. O dönem Nazilli nüfusu 15 bin bile değildi. Çarpıcı bir nokta da bu fabrikaların temelleri atıldıktan sonra bir yıl dahi geçmeden açılışlarının yapılmış olmasıdır.

   O dönem yapılanları böylesi bir yazıya sığdırmak elbette olanaksız. Yazının başında da belirttiğim gibi, görmemiz gereken asıl nokta, bu mucizevi atılımın planlamadan başlamak üzere finansman, girdi tedariği, makinalaşma ve teknoloji kullanımı, sanayileşme, eğitim, araştırma geliştirme, satış- pazarlama, lojistik ve örgütlenmeye kadar her aşamada bütüncül bir bakış açısı ve vizyonla her tuğlayı zamanında yerine koyarak gerçekleşmiş olduğudur.

    Bu gün, ipin ucunu iyice kaçırdığımız tarım politikalarımızda çare peşindeyiz ya, işte reçete.

 “KILIÇ ve SABAN. Bu iki fatihten birincisi ikincisine daima mağlup olmuştur.”

  Cumhuriyetin ilanının 100. Yılını yaşayabilmenin mutluluğu ve onuruyla Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ü ve dönemin idealist kadrolarını saygı ve minnetle anıyorum.  Yaşasın Cumhuriyet!